Geachte rector, waarde collega, beste Luc Sels,
Wat deed je dat weer goed. Met je openingstoespraak aan onze universiteit, de KU Leuven, waarin je je bezorgdheid uitsprak over de invloed van sociale media op de vrijheid van meningsuiting en academische vrijheid, was je alomtegenwoordig op sociale media. Je maakte je vooral zorgen over de woke cancelcultuur, die er door middel van online activisme steeds vaker in zou slagen om academici het zwijgen op te leggen.
Ik was blij met je pleidooi voor academische vrijheid, kritisch debat en nuance. Het belang daarvan kan niet genoeg worden onderstreept. Wetenschap is inderdaad een kwestie van moed, van durven spreken. Je ongerustheid over de woke beweging deel ik echter niet. Jongeren die het beter menen te weten en oudere generaties aan de kant proberen schuiven, daar is niks nieuws of bijzonders aan. Je zei het zelf al: woke activisten bedoelen het goed en hebben belangrijke problemen zoals racisme en seksisme op de agenda gezet. Dat sommige daarbij wat over de schreef gaan, is toch niets om angstig voor te zijn? Mei ‘68 en punk waren veel rebelser en beter georganiseerd, en ook die zijn alweer een tijdje dood. Wij oude witte mannen hoeven echt niet voor onze job of ons spreekrecht te vrezen. We worden enkel wat vaker tegengesproken dan we gewend zijn.
Je weerstand tegen deze nieuwlichterij is evengoed van alle tijden, ook daar wil ik me niet druk in maken. In je speech zat overigens iets meer nuance dan de media ervan hebben gemaakt. Journalisten creëren natuurlijk graag controverse. Dat levert winst op voor hun baas.
Maar de zaken die je vergat te melden in je toespraak, daarvoor wil ik toch graag even uit onze ivoren toren komen. Met het petje van bezorgde en actieve burger op weliswaar, niet dat van expert. Ik ben geen professor in Cancel Culture Studies.
Ik hoorde je heel wat voorbeelden geven van opgezweepte ‘woke’ jongeren die op sociale media (met wisselend succes) vooraanstaande mensen probeerden te cancelen in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Maar ik hoorde niks over de onverholen bedreiging van ‘linkse leerkrachten’ door de leider van de tweede grootste partij van Vlaanderen. Nochtans een voorbeeld van cancel culture veel dichter bij huis, dat nog vers in het geheugen zou moeten liggen. Met alle (publieke) financiële en organisatorische middelen die hem ten dienste staan, heeft Tom Van Grieken (Vlaams Belang) bovendien meer cancelvuurkracht dan een ongeregeld zootje jonge actievoerders.
Ook onze collega’s die in de vuurlinie stonden tijdens de pandemie werden niet vermeld. Nochtans werden zij ook regelmatig gecanceld, niet door wokies, maar door wappies. Een zo’n wappie sloop afgelopen lente nog een tijdlang met oorlogswapens rond om collega Marc Van Ranst te vermoorden. Voorwaar een bijzonder drastische manier om iemand de academische vrijheid en het recht op vrije meningsuiting te ontnemen. Hij was lid van het Vlaams Legioen (nee, niet de SS-afdeling uit WO II, maar het moderne afkooksel ervan) en van de tweede partij van Vlaanderen. Hij is nu een posterheld voor extreemrechts.
Waar ik ook niets over hoorde in je speech, waren de besparingen die het onderwijs al jaren onder druk zetten. Nochtans kondigde de regering-Jambon dezelfde ochtend aan om nog eens 100 miljoen euro aan het onderwijs te onttrekken. De werkdruk in het hoger en ander onderwijs neemt alsmaar toe. Met minder middelen moeten we steeds meer studenten opleiden. Ook het onderzoekswerk neemt toe. De collega’s met een onzeker contract zoals doctorandi en postdocs krijgen daarbij de zwaarste lasten op hun schouders getild. Deelname aan het publieke debat wordt, in een context van structureel overwerk en een burn-outplaag, een extraatje dat slechts weinigen onder ons zich nog kunnen veroorloven. We zwijgen inderdaad te vaak. Maar niet omdat we bang zijn van woke. We zijn gewoon buiten adem.
Je haalt in je toespraak verschillende voorbeelden aan van woke activisten die ons tot zwijgen proberen te brengen. Uit angst daarvoor zouden we ons in onze ivoren toren opsluiten. Maar over de rechtse aanvallen op de vrijheid van meningsuiting en academische vrijheid rep je niet. Daarom deze oprechte vraag, collega: heb je misschien schrik om dat ter sprake te brengen? Zou het zomaar kunnen dat rechts het cancelen beter onder de knie heeft dan links?
Met vriendelijke groeten,
Maarten Loopmans
Maarten Loopmans is hoofddocent geografie aan de KU Leuven. Hij schrijft dit in eigen naam.
Deze tekst verscheen op 28 september als opiniestuk in De Morgen. De auteur gaf toestemming Het Observatorium toestemming om het over te nemen.
Foto: https://lias.eu/wp-content/uploads/2021/05/loopmans-maarten-300×300.png
