Op 17 mei 2021 raakte bekend dat de extreemrechtse militair Jürgen Conings van plan was om viroloog Marc Van Ranst te vermoorden. Hij werd in de onmiddellijke omgeving van de woning van Van Ranst gesignaleerd. In allerijl werd de viroloog in een geheime safehouse ondergebracht. Al snel bleek dat Conings bijzonder zware wapens – onder andere 4 M72-raketwerpers en automatische geweren – uit de militaire kazerne van Leopoldsburg gestolen had. Op 20 juni 2021 trof men het levenloze lichaam van Jürgen Conings aan. Er vielen uiteindelijk geen slachtoffers.
Maar we kropen als samenleving wel degelijk door het oog van de naald. Met zijn wapenarsenaal had de terrorist Conings heel wat onschuldige slachtoffers kunnen maken. Op 16 augustus 2021 berichtte Het Observatorium al over de erkenning van admiraal Michel Hofman dat het leger het gevaar van extreemrechts onderschat heeft.
Parlementaire hoorzitting
Op 23 september 2021 vond een parlementaire hoorzitting over de zaak Conings plaats. Het Observatorium nam het verslag grondig door. We stelden vast dat Jürgen Conings door een opeenstapeling van fouten zijn gang kon gaan. De oorzaak hiervan ligt in een waaier aan structurele problemen die al jaren gekend zijn, maar blijkbaar niet opgelost geraken. Zowel de Belgische politici als de legertop dragen een loodzware verantwoordelijkheid. Een belangrijke kanttekening: zowel admiraal Michel Hofman (10 juli 2020) als generaal Philippe Boucké (18 september 2020) zijn nog maar kort in functie. In die korte periode konden zij die structurele problemen begrijpelijkerwijze nog niet oplossen.
Militaire en politieke blunders
Hieronder kunt u een kort overzicht van de 15 militaire en politieke blunders lezen die uit het verslag van de parlementaire hoorzitting afgeleid kunnen worden.
- Generaal Philippe Boucké is als hoofd van de militaire inlichtingendienst ADIV niet op hoogte van het dossier Jürgen Conings. (uitspraak Theo Francken, blz. 16-17; uitspraak Kris Verduyckt, blz. 26; uitspraak Philippe Boucké, blz. 31; uitspraak Kattrin Jadin, blz. 34; uitspraak Georges Dallemagne, blz. 34)
- Defensie onderschat grondig de problematiek van het rechtsextremisme in het leger. Er is laksheid bij het aanpakken van extreemrechtse militairen. Terwijl er bij de politie 2.500 personen voor extreemrechtse sympathieën worden opgevolgd, zijn dat er in het leger amper 30. Met andere woorden 0,001% van de militairen. Nochtans weerspiegelen beide organisaties de maatschappij. (uitspraak Theo Francken, blz. 16; uitspraak Steven De Vuyst, blz. 24; uitspraak Kris Verduyckt, blz. 26; uitspraak Michel Hofman, blz. 29-30; uitspraak Philippe Boucké, blz. 32)
- Tussen 2015 en 2019 onderzoekt een analist de dreiging naar extreemrechtse militairen. Er is een methodologisch onderzoekskader maar geen beleidskader om de vaststellingen op te volgen. (uitspraak Steven De Vuyst, blz. 24)
- Het onderzoek naar Jürgen Conings door het bevoegde extremismeplatform van de militaire inlichtingendienst ADIV verliep moeizaam door een aanslepend interpersoonlijk conflict en een gebrek ervaren personeel. (uitspraak Philippe Boucké, blz. 12)
- De militaire inlichtingendienst zet het onderzoek naar Conings op 4 mei 2021 om onduidelijke redenen gedeeltelijk stop. De inschatting is dat een ander dossier urgenter is. (uitspraak Philippe Boucké, blz. 11; uitspraak Denis Ducarme, blz. 27-28; uitspraak Peter Buysrogge, blz. 29)
- Er zijn binnen het leger geen sanctiemogelijkheden voor extreemrechtse militairen. (uitspraak Kattrin Jadin, blz. 23)
- Conings verscheen vanaf 2019 wegens zijn extreemrechtse sympathieën op de radar van ADIV. Defensie diende datzelfde jaar nog een klacht in bij de politie. Het parket seponeerde de klacht met de aanbeveling om een tuchtsanctie op te leggen. Die aanbeveling bleef zonder gevolg. (uitspraak Philippe Boucké, blz. 9; uitspraak Christophe Lacroix, blz. 20)
- Een onopgelost juridisch probleem zorgt er voor dat de informatie vanuit de militaire inlichtingendienst niet aan de HR-dienst van Defensie overgemaakt kan worden. (uitspraak Christophe Lacroix, blz. 19)
- Ondanks alle alarmsignalen kreeg Conings door de HR-diensten vrij gunstige evaluatierapporten. (uitspraak Christophe Lacroix, blz. 20)
- Jürgen Conings verkrijgt tegen de interne procedures in toestemming om krachtige raketwerpers te bestellen hoewel die niet in zijn opleidingsprogramma werden gebruikt. (uitspraak Christophe Lacroix, blz. 21)
- De uitgeleende raketwerpers mogen niet in de militaire opslagplaats van Leopoldsburg liggen. (uitspraak Christophe Lacroix, blz. 21)
- De uitlening van wapens (zoals de raketwerpers) wordt niet systematisch bijgehouden. De zware wapens kunnen de opslagplaats zomaar verlaten. (uitspraak Christophe Lacroix, blz. 21)
- Door besparingen krimpt het personeelsbestand van Defensie tussen 2010 en vandaag met niet minder dan 30%. Bovendien zijn 15% van de functies niet ingevuld. Tijdens die periode wordt ook het investeringsbudget teruggeschroefd. Admiraal Hofman waarschuwt meermaals dat er hierdoor “ballen van de tafel zouden rollen”. Volgens de admiraal is “Jürgen Conings een van die ballen”. (uitspraak Michel Hofman, blz. 4)
- Er is geen correcte parlementaire controle op de militaire inlichtingendienst ADIV: al sedert 1996 – 25 jaar lang – worden de noodzakelijke documenten niet systematisch overgemaakt. (uitspraak Steven De Vuyst, blz. 25)
- In opeenvolgende rapporten worden keer op keer dezelfde uitdagingen en tekortkomingen blootgelegd en blijven ze toch aanslepen: verslag Comité I (2011), de aanbevelingen van de parlementaire onderzoekscommissie over de terreuraanslagen (2016), verslag van Comité I (2018), de audit van ADIV (2019). (uitspraken van zowat alle sprekers)
Lees hieronder het integrale verslag van de parlementaire hoorzitting op 23 september 2021.