Afgelopen 7 maart was het drie jaar geleden dat Guillaume Faye, de voormalige nummer twee van de Franse nouvelle droite (nieuw rechts), overleed. Zijn dood was toen geen groot nieuws in de media. In het academisch onderzoek staat Faye vooral in de schaduw van de zogenaamde nummer één van nieuw rechts, Alain de Benoist.
Dit gebrek aan aandacht voor zijn werk staat in schril contrast met zijn invloed op extreemrechtse bewegingen en intellectuelen over de hele wereld. Faye’s kritiek op de metapolitiek van La Nouvelle Droite is zeer invloedrijk gebleken.
In het eerste artikel van een driedelige serie zoom ik in op Faye’s conceptualisering van metapolitiek en de geboorte van wat ik metapolitiek 2.0 noem. In het tweede deel zal ik laten zien hoe “The Golden One”, een Zweedse bodybuilder, YouTuber en nieuw-rechtse metapolitieke influencer, symbolisch is voor deze nieuwe metapolitieke strijd. In het laatste artikel zal ik verder reflecteren op de rol van algoritmische kennis in de hedendaagse metapolitiek.
Guillaume Faye en Metapolitics 2.0
In zijn boek, “Archeofuturisme “, betoogde Faye dat La Nouvelle Droite “over het hoofd had gezien dat de culturele strijd die [Antonio] Gramsci promootte, werd geassocieerd met de politieke en economische strijd.” Metapolitiek gaat, volgens Faye in zijn metapolitiek woordenboek, niet alleen over “de sociale verspreiding van ideeën en culturele waarden om een politieke transformatie op lange termijn uit te lokken.” Metapolitiek, zo betoogde hij, is een “onmisbare aanvulling op elke directe vorm van politieke actie, hoewel het in geen geval een dergelijke actie kan of mag vervangen.”
Sterker nog, Faye benadrukte dat de politiek in hedendaagse samenlevingen cruciaal is voor de metapolitieke strijd, omdat politici bevoorrechte toegang hebben tot de media. Faye betreurde het bijvoorbeeld dat La Nouvelle Droite nooit contacten legde met de extreemrechtse politieke partij Front National van Jean-Marie Le Pen. Merk op dat Faye expliciet het belang van media en media-aandacht benadrukt in de context van metapolitiek.
Betekenis van de wereld
Faye’s opvatting van metapolitiek als noodzakelijkerwijs verbonden met politiek, activisme en media werd door vele sleutelfiguren in de hedendaagse extreemrechtse scène omarmt.
Faye’s opvatting van metapolitiek als noodzakelijkerwijs verbonden met politiek, activisme en media werd door vele sleutelfiguren in de hedendaagse extreemrechtse scène omarmt. Zo heeft Greg Johnson, de wit-nationalistische intellectueel, uitgever en hoofdredacteur van Counter-Currents, Faye’s kritiek uitgebreid overgenomen in zijn reader uit 2012 die was gewijd aan de oprichting van “Noord-Amerikaans Nieuw Rechts”. En vervolgens ook in zijn boek uit 2013 “Nieuw Rechts versus Oud Rechts” en in verschillende blogs en essays in Counter-Currents.
Johnson hertaalt Faye’s werk in een andere, Amerikaanse context. Waarbij hij zich tot Amerikaanse lezers richt en een abstractie maakt van Faye’s anti-Amerikanisme. Hij maant het Noord-Amerikaanse Nieuw Rechts aan om de lessen van Faye over te nemen. Hij maakte dat zelfs expliciet in zijn definitie van nieuw rechts: “Noord-Amerikaans Nieuw Rechts is een intellectuele beweging met een politieke agenda” die vanwege haar “doelen om het politieke landschap te veranderen” niet “geniet van de luxe van het negeren van partij- en electorale politiek.” Johnson onderschrijft en reproduceert dus volledig Faye’s beoordeling van La Nouvelle Droite en ziet daarin een basis om een Noord-Amerikaans nieuw rechts te vestigen.
Faye’s begrip van metapolitiek als meer dan alleen het produceren van theorie (en Johnson’s hertaling ervan) is overgenomen door verschillende websites en activisten binnen alt-right en nieuw rechtse groepen in de wereld. Vanaf het begin speelde de metapolitiek een belangrijke rol binnen alt-right. In de context van de liberale samenleving stellen verschillende sleutelfiguren dat metapolitiek de kern vormt van de nieuw rechtse culturele constructie van die toekomstige samenleving.
“Elke politieke strijd moet worden voorafgegaan, gelegitimeerd en ondersteund door een metapolitieke strijd”, stelt Arktos-uitgever Daniel Friberg. Deze metapolitieke strategie is ook zichtbaar in de klassieke metapolitieke structuren die zijn beïnvloed door La Nouvelle Droite – denktanks zoals Richard Spencer’s National Policy Institute, congressen, boeken, papers en essays. Maar vooral in de VS was het ook ingebed in vlogs, memes en offline praktijken beïnvloed door de digitale cultuur en in het activisme voor voormalig president Donald Trump.
Bij de Amerikaanse vertaling van metapolitiek veranderde niet alleen het doel (een vitalistische reconstructie van de Amerikaanse samenleving), maar ook de conceptualisering van metapolitiek. De ‘prosument’, en dus niet alleen de intellectueel of politicus, werd een metapolitieke actor. “Eén persoon die op een Amerikaanse universiteitscampus een bordje op een lantaarnpaal aanbrengt met ‘It’s OK to be White”, zo zegt Arktos-hoofdredacteur John Bruce Leonard, handelt metapolitiek omdat zijn actie de politieke conventies “verschuift of verbrijzelt”. De intellectueel, de politicus, de activist en de prosumer worden nu allemaal voorgesteld als onderdeel van de nieuw rechtse metapolitieke strijd, die allemaal helpen “de weg te banen voor het regime dat de democratie zal verdringen. Het grootste werk van de metapoliticus van Rechts is daarom noodzakelijkerwijs antidemocratisch: hij probeert een metapolitieke samenleving tot stand te brengen, behalve in de conservatieve aspecten ervan.”
Niet gelimiteerd
Hedendaagse nieuw rechtse metapolitiek beperkt zich niet tot een puur intellectuele strategie. Het omvat elke ideologische interventie die bijdraagt aan de opbouw van de toekomstig herboren samenleving. Het is deze brede opvatting van metapolitiek zoals belichaamd in meme-oorlogvoering, offline activisme, “influencer-cultuur” en politiek die dominant is in alt-right en het wereldwijde nieuw rechts.
Sterker nog, juist omdat nieuw rechts de parlementaire democratie aan de kaak stelt, worden politici alleen begrepen binnen de logica van de metapolitiek. “Parlementaire inspanningen”, zegt Friberg, “kunnen nooit meer zijn dan een aanvulling op breder cultureel en politiek werk. De resultaten van verkiezingen zijn slechts producten van hoe de publieke opinie is gevormd en hoe, wat en op welke manier informatie tussen deze verkiezingen is verspreid.” In de 21ste eeuw is het Guillaume Faye’s brede opvatting van metapolitiek die werd opgepikt en uitgebreid tot digitaal activisme.
Ico Maly is Senior Fellow bij CARR en Associate Professor aan Tilburg University (Nederland). Hij schreef onder meer het standaardwerk “Nieuw Rechts“.
Dit artikel verscheen op 19 april 2021 bij CARR (Centre for Analysis of the Radical Right). Vertaling door Het Observatorium.