Extreemrechts is steeds een voorloper geweest op vlak van politieke communicatie. En dat schrijven we hier niet vol bewondering, maar wel als iets waar we sterk rekening mee moeten houden. Ze zetten in op agressieve communicatie en maken tegenwoordig gebruik van ongeziene advertentiebudgetten. Toch valt er wat tegen te doen.
Sociale media zijn een belangrijke voorhoede geworden van het politieke strijdtoneel, zowel voor als tegen extremisten. Dat wat online groeit, schiet wortel op straat.
Ligt de oplossing dan hen van het platform te gooien, zoals tegenstanders opperen? Moeilijk. Omdat ze er altijd in slagen om of op een ander platform te gaan, of hun ideeën subtieler verder te verspreiden. Toen YouTube, Spotify en Facebook het bereik van rechtse brulboei Alex Jones (beroemd en berucht voor zijn veel complottheorieën) beperkten, daalden de gemiddelde views van zijn video’s. Evenzo is Milo Yiannopoulos, de voormalige gouden jongen van ‘alt-right’ werkloos en zit hij in de schulden na een golf van incidenten op platformen. Maar deze ‘no-platforming’ is maar een deel van de oplossing. Het lost het probleem niet volledig op, tenzij er een hele reeks andere proactieve tactieken worden toegepast.
Door het hoge aantal stemmen kreeg het Vlaams Belang bijvoorbeeld veel extra middelen. Ze zetten daardoor zwaar in op hun communicatiedienst. Dat zie je aan de verschillende vacatures die bij tijd en stond passeren op LinkedIn. Het belangrijkste gevolg is dat politieke tegenstanders vaak geconfronteerd worden met online haat, racisme en bedreigingen. Officieel distantieert de partij zich van neonazisme en geweld. Maar alsnog zijn er meer en meer nazi-sympathisanten actief binnen de partij. Ze geven ook uitgebreid forum aan ‘eindbaas’ en extreemrechts figuur Dries Van Langenhove die handig gebruik maakt van de laatste communicatietactieken en inzet op Telegram, TikTok, en tegenwoordig ook op Odysee, de ‘YouTube van extreemrechts’.
Rechts-extremisme profiteert momenteel van de globale moeilijkheden waar we voor staan. De nasleep van de coronapandemie, inflatie, economische onzekerheid, oorlog, samenzweringstheorieën en racisme.
Ze zetten daarbij strategisch in op verschillende off- en online tools en acties om hun activiteiten uit te voeren en nieuwe leden te werven. Het internet en sociale media zijn daarin hun belangrijkste instrument geworden. Ze gebruiken dit om hun propaganda te verspreiden, evenementen plannen, te rekruteren, financieren en communiceren. Het geeft hen ongeëvenaarde mogelijkheden om een breder publiek te bereiken.
De beste manier om hier tegenin te gaan is door een tegennarratief die hun discours deconstrueert en delegitimeert uit te bouwen. Dat doe je best met zo veel mogelijk mensen. Dus ja, wat kunnen we ertegen beginnen? Toch wat dingetjes.
1. Steun vooral kritische en onafhankelijke media
De media. De laatste tijd was er in Franstalig België nogal wat te doen rond het cordon médiatique. In Vlaanderen is er een cordon sanitaire, waarbij politieke partijen niet in zee gaan met extreemrechtse partijen. Maar in Franstalig België gaan ze een stapje verder. Deze rigoureuze overeenkomst stelt dat er zelfs geen platform wordt gegeven aan extreemrechtse politici en dat er al helemaal niet mee in debat wordt gegaan. In Vlaanderen ligt dat dus toch wat anders. Onderzoek toont aan dat wanneer je extreemrechtse politici opvoert, je ervoor zorgt dat hun gedachtegoed aanvaard wordt. Dat zet zich om in dus meer stemmen. Ze zijn dus voor een groot stuk medeverantwoordelijk voor de opkomst van Vlaams Belang.
Je kan hierop reageren door redacties aan te schrijven, abonnementen stop te zetten en de artikels niet te delen. Hen raken waar het pijn doet. De grote mediaconcerns doen niet liever dan zulke politici op te voeren. Hun conflictpolitiek past perfect in hun conflictmodel-als-business. Verontwaardiging verkoopt. Steun dus voluit kritische en onafhankelijke nieuwsbronnen zoals Apache, Mo*, Samenleving en Politiek en Het Observatorium.
2. Neem de angstgevoelens van hun kiezers ernstig
Het electoraat. Feelings are facts. Er zitten notoire racisten bij het Vlaams Belang wiens levensvisie is blijven hangen tussen de negentiende eeuw en de jaren 1930. Er stemmen ook een pak mensen op hen die volmondig akkoord gaan met die benepen kijk.
Maar een groot stuk van (extreem)rechts Vlaanderen en Nederland bestaat uit mensen die de wereld vanonder hun voeten voelt verdwijnen. Ze stemmen op hen omdat ze bang hebben voor hun pensioen, hun inkomen, hun job. Een deel ook omdat ze zich bedreigd voelen in hun identiteit. Maar dat zijn vaak redelijke, verstandige mensen. Lach hun zorgen niet weg, demoniseer hen dus niet. Ook niet online. Ze hebben nood aan begrip en dialoog. Dat mogen we niet uit het oog verliezen.
3. Deel geen originele berichten van extreemrechts en meld haatspraak
Online-gedrag. Extreemrechts heeft heel wat van haar grootorde en opkomst te danken aan dat wat ze online doet. Help hen daarbij niet. Het is moeilijk om niet te reageren. En dat weten ze verdomd goed. Ze zijn erin bedreven om mensen op hun paard te zetten. Dat doen ze ook vaak met opzet. Maar als je dan alsnog wil reageren op een Van Grieken of Van Rooy, doe dat dan via een screenshot en niet door hun origineel bericht te verdelen via jouw kanalen. Haatspraak moet ook altijd gemeld worden. Laat dat dus niet zomaar passeren.
4. Herhaal online dat veruit de meeste mensen hen niet steunen
Je stem verheffen. Een belangrijke politieke macht tegen extreemrechts zijn de vakbonden. Maak je dus lid van een vakbond. Dat helpt. Vakbonden hebben ook een stevige voet aan de grond bij het electoraat van extreemrechts, daarom fulmineert rechts zo sterk tegen de vakbond. Ze zijn er bang van. We moeten er dus samen voor zorgen dat vakbonden, maar ook andere middenveldorganisaties sterk genoeg staan om een dam te vormen tegen extreemrechts. En dat kunnen we enkel maar samen.
Laat dus gerust van je horen. De meerderheid steunt hen niet. Dat moeten we goed in onze oren knopen. Er is meer dan genoeg draagvlak om de extreemrechtse dreiging (online) in te dammen. Het lijkt dat de meerderheid voor hen is, ze verkopen dat ook zo, maar dat is dus niet het geval. Dat wordt veel te weinig herhaald. Daarom is online de dialoog aangaan blijvend van belang. In de commentaarsecties, bij kennissen, op Twitter, maar ook bij je naaste familie en collega’s. Het is enkel opletten geblazen dat we ons niet te snel in een filterbubbel of echokamer bevinden, waarbij we enkel nog maar het geluid van gelijkgestemden horen. Zelfkritiek is ook van belang. Eveneens van belang is de berichten en content van vakbonden, middenveldorganisatie en kritische media verder te verspreiden via jouw eigen tijdlijn. Elk duimpje helpt.
5. Wees je bewust van hoe sociale mediaplatformen werken
Wees tech-bewust. Ieders Twitter-, Instagram- of Facebooktijdlijn heeft een eigen karakter. Wat je te zien krijgt, wordt voor een groot stuk bepaald door wat je zoal vrijgeeft aan interesses, likes of dingen die je deelt. We worden op die manier ingedeeld in groepen, gebaseerd op eigenschappen, opvattingen en levensgebeurtenissen. Net daarom ontstaat er een onzichtbare digitale muur tussen andere filterbubbels, waarin gebruikers zitten waar je nooit mee in contact komt. Of dit ons democratisch model ten goede komt is nog maar de vraag. Voor Meta, TikTok en Twitter is dit wel goed. Dat moet iedereen goed beseffen die zich op sociale platformen beweegt.
6. Werk samen om online een tegenmacht uit te bouwen
Organiseer je. Onze aandacht wordt opgeëist door foto’s, video’s en allerhande berichten. Vlaams Belang heeft immense budgetten die ervoor zorgen dat hun berichten vaker op onze tijdlijnen terechtkomen. Ze capteren onze aandacht. De dingen die we delen worden meestal verder gedeeld door gebruikers die het met je eens zijn. Ze zien je berichten ook sneller. Er zijn algoritmes die deze meetbare, subtiele link in onze manier van denken kunnen achterhalen.
Verkiezingen worden in belangrijke mate gewonnen via sociale media. Niet alleen via sociale media, maar je kan hen vandaag niet langer wegdenken. Maar het belangrijkste wapen tegen extreemrechts blijft solidariteit, samenwerking en de uitbouw van een tegenmacht. Een belangrijke manier om een toekomstige extreemrechtse golf tegen te houden is door online een solidaire dam op te werpen.
Afbeelding: Wikimedia
