Gisteren publiceerde Het Observatorium een korte video over de normaliseringsbrigade voor extreemrechts. De video had als doel om het maatschappelijke debat over de normalisering van extreemrechts te stimuleren. We juichen toe dat dit gebeurt binnen middens die de democratische rechtsstaat en de mensenrechten hoog in het vaandel dragen. Vooral op Twitter kwamen nogal wat verontwaardigde reacties, ook van mensen die we als bondgenoot in de strijd tegen extreemrechts beschouwen. Sommigen schuwden daarbij de grote woorden als “stalinisme”, “fascisme” en “leugens” niet. Hieronder bieden we een ruimer kaderen waarin het debat over de normalisering van extreemrechts volgens Het Observatorium gevoerd moet worden.
De normalisering van extreemrechts
De laatste jaren is een transitie zichtbaar, waarbij extreemrechtse denkbeelden en activiteiten meer ruimte in de samenleving en het politieke debat hebben gekregen en minder geconfronteerd werden met tegenwerking. Er treedt een zekere normalisering of mainstreaming van extreemrechtse gedachten op. Onder “normalisering” verstaan we een proces dat erop is gericht om iets -in dit geval een verwerpelijke ideologie – “normaal” te maken, wat meestal inhoudt dat het wordt geconformeerd aan een regelmatigheid, een regel of een norm.
Normaliseren is niet hetzelfde als legitimeren, maar is een proces waarbij voor veel mensen een idee, zoals bijvoorbeeld de omvolkingstheorie, acceptabel wordt gemaakt als zijnde “een mening zoals een ander”.
Deze normalisering werd door de Nederlandse veiligheidsdienst AIVD waargenomen in het jaarverslag over 2020. Daarin schrijft de dienst: “Rechts-extremistische groepen in Nederland presenteerden hun ideeën afgelopen jaar vaker als een intellectuele manier van denken, die de aandacht verdient van het grote publiek.” Extreemrechts in Vlaanderen is geen onbeduidende factor meer en heeft overal een toenemende invloed. De kern van deze ontwikkeling is de normalisering van extreemrechts, zoals Cas Mudde en andere academici meermaals benadrukten.
De bereidwilligheid om extreemrechtse geluiden een megafoon te bieden is de laatste decennia gegroeid en heeft de opgang van extreemrechts enkel maar versterkt. De normalisering van extreemrechtse ideeën vormt een fundamenteel gevaar voor de vrije meningsuiting, de democratie en onze basisrechten en vrijheden. Wie racisten, antisemieten en antidemocraten een platform biedt moet dan ook niet schijnheilig schrikken als zulke verwerpelijke ideeën als normaal worden geaccepteerd in onze samenleving.
Ondanks de nefaste gevolgen van de normalisering blijft de overtuiging springlevend dat we extreemrechts een megafoon of forum moeten blijven bieden. De normaliseringsbrigade heeft helaas niet begrepen dat we een probleem niet kunnen oplossen met de denkwijzen en methoden die het succes van extreemrechts mee heeft veroorzaakt.
De paradox van de tolerantie
Op de website van Knack bekritiseerde historicus Vincent Scheltiens terecht jurist Koen Lemmens over diens verdediging van het gastcollege van VB-voorzitter Tom Van Grieken aan de KU Leuven. Vincent Scheltiens wees er Koen Lemmens op dat die laatste geen enkele uitspraak deed over de onwettelijke praktijken van de extreemrechtse partij Vlaams Belang: “Hij positioneert zich niet, zelfs niet terloops, tegenover het racisme en de samenzweringstheorieën van Van Grieken en het VB.”
Scheltiens raakt daarmee een essentieel punt aan. Als een topuniversiteit als KU Leuven het Vlaams Belang een podium geeft, normaliseert het in één beweging ook het racisme, de intolerantie, de vreemdelingenhaat en de complottheorieën waar die extreemrechtse partij voor staat.
In zijn boek “De open samenleving en haar vijanden” omschrijft de liberale filosoof Karl Popper (zie foto hierboven) dit als de paradox van de tolerantie. “Minder bekend is de paradox van de tolerantie: onbeperkte tolerantie moet leiden tot het verdwijnen van tolerantie. Als we ongelimiteerd tolerant zijn, zelfs jegens hen die zelf intolerant zijn, als we niet bereid zijn een tolerante samenleving te verdedigen tegen de aanvallen van de intolerante medemens, dan zal de tolerante mens te gronde gaan, en met hem de tolerantie.”
Als democraten moeten we dus duidelijke grenzen stellen aan de tolerantie voor de intolerantie. En die grenzen heeft de KU Leuven met het gastcollege van Tom Van Grieken overschreden. Punt.
Het Vlaams Belang is een gevaarlijke partij
Want het Vlaams Belang is geen gewone, maar wel een gevaarlijke politieke partij. In en rond de extreemrechtse partij cirkelen tal van individuen die ernstige feiten op hun kerfstok hebben, en die de partijtop doorgaans ongemoeid laat. Pro memorie sommen we er graag nog enkele op, zonder exhaustief te willen zijn:
- De fractieleider van Vlaams Belang Wetteren stelt illegaal een veroordeelde terrorist in zijn dancing tewerk.
- Het Telegram-account van VB-parlementslid Dries Van Langenhove wordt door een neonazistische wapenfanaat beheerd.
- Diezelfde Dries Van Langenhove moet zich momenteel met enkele van zijn trawanten van Schild & Vrienden voor de rechtbank verantwoorden voor inbreuken tegen de racismewetgeving, aanzetten tot haat, negationisme, verboden wapenbezit en bendevorming.
- Een lokaal VB-bestuurslid uit Waasmunster formuleert herhaaldelijk en gebiedend doodsbedreigingen aan het adres van de viroloog van de KU Leuven (!) Marc Van Ranst.
- Enkele dagen na massamoord op 11 onschuldige slachtoffers in het Amerikaanse Buffalo zwiert het Vlaams Belang een filmpje online om het omstreden boek van Filip Dewinter over de omvormingstheorie te promoten. Daarmee spuwt de partij op het graf van de slachtoffers en op de nabestaanden.
Selectieve verontwaardiging
Zoals we hierboven al schreven heeft de KU Leuven een democratische grens overschreden. En dat was zeker niet voor het eerst. Enkele dagen geleden maakte Het Observatorium bekend dat een internationale rechtsextremistische terrorist een lezing aan de KU Leuven gaf. De dag voordien brachten we uit dat rechtsextremistische sprekers die de Belgische en Nederlandse veiligheidsdiensten opvolgen een auditorium van de KU Leuven mochten gebruiken.
Waar waren toen de verontwaardigde reacties en de grote woorden van diezelfde mensen op ons Twitter-account? Misschien hebben we iets gemist, maar we hebben ze niet gezien. En wat hebben die mensen ondertussen gedaan om te voorkomen dat dit in de toekomst nog kan gebeuren aan “hun” universiteit? Het benieuwd ons heel erg om daar meer over te horen.
Internationaal perspectief
Vanuit een ruimer perspectief bekeken is de normalisering van extreemrechts in Vlaanderen zeer verregaand en problematisch. Zo is het ondenkbaar dat de voorzitter van het extreemrechtse AfD een gelijkaardig podium aan een Duitse topuniversiteit zou krijgen. Of beeld je in wat er zou gebeuren als een wereldvermaard Brits instituut als de University of Cambridge de rode loper voor een internationale terrorist zou uitrollen. Men zou er meteen geschokt een diepgaand onderzoek opstarten om alles bloot te leggen en herhalingen te voorkomen. En dichter bij huis: dat er in Wallonië geen noemenswaardige extreemrechtse partij bestaat heeft uiteenlopende oorzaken. Maar de meest doorslaggevende is wellicht dat geen enkele maatschappelijke actor – en al zeker niet de academische en mediatieke wereld – in de afgelopen decennia extreemrechts genormaliseerd heeft.
In Vlaanderen is men blijkbaar vooral verontwaardigd als een nieuwsite een ongemakkelijke waarheid brengt.