Sinds de lancering afgelopen zomer is #verzetshelden, een initiatief van historicus Dany Neudt, een succes. Met de dagelijkse aandacht voor verzetsmensen wordt aldus de leemte gevuld die in het collectieve geheugen in Vlaanderen bijna acht decennia na de Tweede Wereldoorlog nog steeds bestaat.
De droeve kwestie is inmiddels gekend. Vlaanderen kent zijn collaborateurs. Ze zijn niet alleen gekend in de publieke opinie, al was het maar omdat er straten naar hen vernoemd werden. Omdat er publicaties over hen verschenen. Omdat in het historisch onderzoek enorm veel arbeid werd verricht rond collaboratie en wat men in Vlaanderen met een beladen term repressie noemt. Maar wie kent de naam van vrouwen of mannen die hun leven op het spel zetten in het verzet tegen de nazi-bezetter? Waar vind je de romans, films of toneelstukken die hun activiteit thematiseren? Het gaat nochtans om duizenden mensen aan wie we mee onze bevrijding te danken hebben.
De Gentse historicus Dany Neudt vatte deze problematische koe bij de horens en startte afgelopen zomer op twitter een actie die uitblinkt in zowel eenvoud als efficiëntie. Dagelijks post hij voorzien van de hashtag #verzetshelden de foto van een persoon of groep die tijdens de Tweede Wereldoorlog op één of andere manier in het verzet actief was, begeleid door een kort tekstje die de mensen in kwestie situeert en ons vooral duidelijk maakt waarom het van belang is dat we deze mensen moeten kennen.
Breed
De actie kende meteen succes. Niet alleen kon Dany Neudt op likes en retweets rekenen als blijk van sympathie. Uit reacties op zijn tijdslijn bleek dat vele mensen dit initiatief als noodzakelijk beschouwden. Dat is het ook, nu extreemrechts in tal van landen de kop opsteekt, hier en daar mee aan de macht komt en dit alles… door niet weinigen genormaliseerd wordt.
De initiatiefnemer werkt breed. Alle geledingen van het verzet komen aan bod. Mensen die de wapens oppakten, zij die inlichtingen verzamelden en doorspeelden aan de geallieerden, ambtenaren die de collaboratie-administratie stokken in de wielen staken, mensen die actief waren in de sluikpers, anderen die Joodse kinderen of werkweigeraars hielpen onderduiken… Er worden mensen in herinnering gebracht die zowel van Vlaanderen, Brussel als Wallonië afkomstig waren en ook buitenlanders, actief op Belgische bodem.
Neudt toont ook aan hoe breed en ideologisch geschakeerd het verzet was. Van communistische gewapende partizanen tot leopoldisten over priesters, liberalen en vrijmetselaars, ze kwamen allen vanuit hun overtuiging tot de conclusie dat er tegen de nazi-bezetter moest gereageerd worden. Huisvrouwen, politieagenten, pastoors, legerofficieren, sporters, metaalbewerkers, verpleegsters, onderwijzers… ze passeren allemaal de revue om hun plaats in te nemen in deze galerij van niet te vergeten mensen.
Media
De actie bleef niet onopgemerkt. In het weekblad Knack mocht Neudt zijn opzet uit de doeken doen en tegelijkertijd het verhaal vertellen van de vandaag honderdjarige Andrée Dumon die Britse piloten uit de klauwen van de nazi’s hield en na arrestatie de kampen overleefde. Andrée Dumon werd eerder deze maand door koning Filip op het paleis van Laken ontvangen en geëerd.
Ook het dagblad De Morgen haakte in op de campagne van Dany Neudt en portretteerde eerder deze maand een reeks vrouwen “die hun leven waagden in de strijd tegen de nazi’s”. Eigenlijk meer toepasselijk dan het wat misleidende “helden” stelde Neudt deze vrouwen voor als “gewone mensen die buitengewone dingen deden”. Eén van deze vrouwen was Andrée De Jongh. Andere onderzoekers en auteurs kwamen aan bod. Zo vertelde Pieter Serrien over Eva Fastag, Mark Bles over Hortense Daman, Sarah De Vlam over Henriette Hanotte en historica Michèle Corthals, die aan de UA over verzetsvrouwen doctoreert, over Gilberte Borgers.
Ook het Gentse studentenblad Schamper wijdde in een gesprek met Dany Neudt aandacht aan de actie #verzetshelden. Onder meer de verzetsactiviteit van oud-student Karel Poma komt hierin aan bod. Diezelfde Poma, fervent liberaal, zou het later tot federaal staatssecretaris voor milieu en Vlaams minister van cultuur schoppen.
In dat gesprek met Schamper maakt initiatiefnemer Dany Neudt kort de balans op: “Ik denk dat veel mensen het met mij eens zijn dat er een soort historisch onrecht is dat rechtgezet moet worden. Veel mensen sturen me nieuwe informatie door. Anderen stellen me vragen, bijvoorbeeld over familieleden. Ze zijn blij voor het beetje aandacht. Het is een teken dat wat hun familieleden gedaan hebben niet zinloos was. Hoe beperkt ook, het heeft een symbolische waarde.”
Inhaalbeweging
Intussen is ook op het vlak van het wetenschappelijk onderzoek een inhaalbeweging aan de gang. Aan onze universiteiten (Gent, Antwerpen…) werkt men op het thema van het verzet. Dat is zeker ook het geval aan het door Nico Wouters geleide CegeSoma, Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij, dat sinds enkele jaren deel uitmaakt van het Rijksarchief.
Reuzeaffiches
Grondig historisch onderzoek en brede publiekswerking vullen elkaar naadloos aan. Afgelopen 20 oktober verzamelde Neudt in Gent een aantal geïnteresseerden voor een vervolgactie. Naast de dagelijkse tweets vatte men het plan op om op zeer zichtbare publieke plaatsen reuzeaffiches van verzetshelden op te hangen.
Iets meer dan twee maanden nadat op 13 augustus Dany Neudt er ons met een tweet aan herinnerde dat de Belgische verzetsvrouw Suzanne Spaak op 12 augustus 1944 door de nazi’s geëxecuteerd werd, kijken we uit naar, jawel, mooie posters van Suzanne Spaak en die vele duizenden andere “gewone vrouwen en mannen die buitengewone dingen deden” tegen dat rechtsextremisme dat nazisme heette. Reuzeaffiches, straatnamen, herdenkingen, toneelstukken, liedjes, boeken, films… laat maar komen!