Zowat alle media in Vlaanderen bestempelden de terreuraanslag van de 18-jarige Payton Gendron in de Amerikaanse stad Buffalo gisteren als een “racistische” daad. Dat klopt natuurlijk, maar wat een onderschatting! Ze zien de olifant in de kamer niet staan.
Uiteraard had de dader racistische motieven. Maar als analyse volstaat het niet. De harde waarheid is dat Gendron door een wijdverspreide extreemrechtse ideologie gedreven werd. Een ideologie die via gerichte moordpartijen een duidelijk politiek doel nastreeft: een burgeroorlog uitlokken en een witte suprematie vestigen.
Door de zoveelste extreemrechtse terreurdaad als een racistische daad te omschrijven, reduceren media en politiek het tot de misdaad van een enkeling. Vanuit die politieke bril bekeken volstaat het dan om dat individu op te pakken, te berechten en op te sluiten. Daarmee zou men het geïsoleerde gevaar dan ingedamd hebben. Dat is ronduit naïef. De extreemrechtse ideologie is ondertussen – ook in Vlaanderen – zo wijd verspreid dat ze enkel met een massieve en volgehouden aanpak effectief bestreden kan worden. Een aanpak waaraan vele actoren moeten meewerken en waarvoor grote investeringen nodig zijn.
Racisme als motief?
Hieronder lees je een niet-exhaustief overzicht van enkele Vlaamse media. De Standaard: “Een online manifest onder zijn naam laat geen twijfel bestaan over zijn racistische motieven.” De Morgen: “Tiener schiet tien mensen dood en filmt alles: dit weten we over de racistische aanval in New York”. Het Nieuwsblad: “18-jarige dader schreef racistisch manifest”. VRT: “Tien doden en drie gewonden bij schietpartij in Amerikaanse stad Buffalo: racistisch motief”. Op de website van De Tijd was er gisterenavond om 20u30 zelfs geen enkel nieuwsbericht over de moorden in Buffalo te vinden.
Dit soort artikels zijn geen toeval. Ze zijn niet het gevolg van de individuele keuze van een individuele journalist. Ze wijzen wél op een collectieve blindheid. De Vlaamse media nemen het gevaar van de extreemrechtse ideologie gewoonweg onvoldoende ernstig. Ze lijken niet te beseffen op welk gevaarlijk keerpunt we als democratische samenleving wel staan. Wat is er nodig om dit besef te laten doordringen?
Geen losgeslagen individuen
Zes maand geleden werden twee jonge Nederlandse twintigers veroordeeld omdat ze een moordaanslag tegen de premier Rutte planden. Met die aanslag wilden ook zij een rassenoorlog uitlokken en de democratische politieke orde omver werpen. Vorige week berichtte Het Observatorium over een geradicaliseerde Britse 18-jarige die gevorderde plannen had om politiekantoren aan te vallen. Gisteren berichtten we over een Duitse extreemrechtse 16-jarige die een arsenaal bommen en wapens had om een aanslag op twee scholen te plegen. Hij waarschuwde zijn klasgenoot dat er “veel doden” gingen vallen. Op onze website zijn nog tal van andere gelijkaardige incidenten te vinden.
Gelukkig werden deze potentiële terroristen op het nippertje opgespoord voor ze hun moordpartijen tot uitvoer konden brengen. We mogen de alerte klasgenoten, leerkrachten en burgers die tijdig de veiligheidsdiensten alarmeerden enorm dankbaar zijn. Maar laat ons niet de illusie koesteren dat het plannen van losgeslagen of gestoorde individuen zijn. Dat zijn ze namelijk absoluut niet. Het zijn wél bewuste en doordachte politieke daden van verregaand geradicaliseerde jongeren. Jongeren die, vaak gedreven door de complottheorie van de “Grand Remplacement” (Grote Omvolking), zich wenden tot de strategie van het “accelerationisme” om zo hun extreemrechtse denkbeelden in de praktijk te brengen.
Ook dichter bij huis zijn er duidelijke signalen dat het de verkeerde richting uit gaat. Vorig jaar berichtten we al dat VB-parlementslid Dries Van Langenhove zijn chatkanaal ongestraft laat beheren door een neonazistische wapenfanaat met een grote voorliefde voor het witte suprematisme. Maar ook Filip Dewinter draagt de voorbije weken en maanden de gevaarlijke complottheorie van de Grote Omvolking actief uit. Het is net deze doctrine die in belangrijke mate tot de terreuraanslagen in Buffalo of Christchurch (waar 55 moslims werden vermoord) heeft geleid.
Na de massamoord van Anders Breivik in Oslo kropen we in Europa al enkele keren door het oog van de naald. Maar vroeg of laat hebben we ook hier prijs. Voorlopig lijkt men enkel in Duitsland de ernst van de situatie te beseffen. Daar voert men een gericht beleid om een verdere escalatie te voorkomen. Moeten er in Vlaanderen echt eerst weer doden vallen voor men tot actie over zal gaan?