In de nacht van 2 juni 2019 werd de Duitse CDU-politicus en regionale regeringsvoorzitter van Kassel in Hessen Walter Lübcke vermoord. “Het was de eerste extreemrechtse moord op een hoge ambtenaar en politicus in de geschiedenis van de Bondsrepubliek” [1], verklaart Martin Steinhagen in zijn boek dat in 2021 door de Bundeszentrale für politische Bildung (BPB) werd gepubliceerd. Het komt tot ons als een nieuwe waarschuwing om op de meest kordate beslissende manier op te treden tegen het rechts-extremisme.
“De moord op Walter Lübcke in de nacht van 1 op 2 juni 2019 mag niet worden gezien als een op zichzelf staand incident – en niet als de daad van een eenzame dader. De moord past in de geweldsstrategie van de rechtse terreur en maakt daarmee deel uit van een lange, trieste Duitse traditie. Alleen al sinds 1990 zijn ten minste 187 mensen om het leven gekomen omdat rechtse daders hen tot mikpunt van hun haat maakten”, aldus Steinhagen in de inleiding.
Als regeringsvoorzitter in het bestuursdistrict Kassel, in de deelstaat Hessen, was Walter Lübcke in heel Duitsland bekend geworden om zijn inzet voor de rechten van vluchtelingen en zijn verzet tegen Pegida-aanhangers. In zijn boek traceert Steinhagen Lübcke’s leven als conservatief, christen en pragmaticus, van zijn lokale civiel maatschappelijke engagementen onder ander bij de brandweer tot zijn politieke mandaten.
Kort na de moord op Lübcke wordt Stephan Ernst gearresteerd. Tijdens het verhoor bekende hij de misdaad en gaf hij als motief Lübcke’s campagne tegen de haat jegens vluchtelingen. Steinhagen schetst in zijn boek ook het leven van Ernst. Zes jaar gevangenisstraf voor een pijpbomaanslag op een opvangtehuis voor vluchtelingen en voorwaardelijke straffen na neonazimarsen markeren zijn eerdere radicaliseringsbiografie.
Voor Steinhagen kan dit alles echter alleen worden begrepen tegen de achtergrond van de geschiedenis van extreemrechtse geweld in Duitsland. Steinhagen beschrijft “strategieën, actoren en verschijningsvormen, en traceert in elk geval ook de politieke mislukkingen en het sociale klimaat”[2]. Zo vat BPB het samen en legt uit dat “de moord op Walter Lübcke de gevaarlijke dynamiek laat zien die ontstaat door het samenspel van ideologische motieven van een dader, geëvolueerde extreemrechtse structuren en een verhitte publieke stemming”[3].
In die zin bevat het boek veel meer dan een biografie van de dader en het slachtoffer, want het geeft vooral ook de reeds bekende essentiële momenten van de geschiedenis van de rechtse terreur in de recente Bondsrepubliek Duitsland weer. Wanneer men alles leest wat Steinhagen samenbrengt, schrikt men ervan hoeveel men al weet en hoe de verbanden van intellectuele brandstichters met terroristische daden kunnen worden gelegd.
Maar Steinhagen citeert ook Fritz Bauer, de voormalige procureur-generaal van Frankfurt, die in belangrijke mate betrokken was bij de arrestatie van Adolf Eichmann en de processen van Auschwitz in Frankfurt: “Er zijn zoveel ijsbergen onder water waar we geen weet van hebben.” [4]
Maar zoals ook voor Fritz Bauer kunnen al deze realiteiten alleen maar een aansporing zijn om op te komen voor de democratie en tegen de strategie van terreur en geweld.
Martin Steinhagen, Rechter Terror, Der Mord an Walter Lübcke und die Strategie der Gewalt, Bundeszentrale für politische Bildung, 2021. Het boek is voor de prijs van 4,5 euro (excl. verzendkosten) te koop in de webshop van BPB.
[1] Martin Steinhagen, Rechter Terror, Der Mord an Walter Lübcke und die Strategie der Gewalt, Bundeszentrale für politische Bildung, 2021, S. 12
[2]Idem, S. 306
[3] Ibidem
[4]Idem, S. 18